Begin februari ging in het Beatrix Theater te Utrecht de musical ‘TINA’ in première. Het leven van de Amerikaanse zangeres kent diepe dalen en hoge pieken, wat heftige scènes en mooie toneelbeelden oplevert. Deels worden die scènes natuurlijk aangekleed door de vele hits die Tina in haar bijna 60 jaar lange carrière op haar naam wist te schrijven. Maar er is zeker ook een belangrijke rol voor de techniek weggelegd in deze show. AV&Stage nam een kijkje achter de schermen met Technical Supervisor Ed Wielstra.
Twee jaar geleden ging Tina in première in Londen, als een project van producent Stage Entertainment in samenwerking met de wereldberoemde zangeres. Er volgden versies in Hamburg en op Broadway in New York; nu is Utrecht aan de beurt.
Een kleine twee weken voor de première zijn we met Ed Wielstra, Technical Supervisor van Stage Entertainment Nederland, in het Beatrix Theater Utrecht. Terwijl er in de zaal en achter de schermen nog tientallen mensen druk bezig zijn met licht, geluid, decorstukken en rekwisieten oogt Ed heel relaxed en geeft hij een rondleiding.
Schuin oplopend toneel
Direct bij binnenkomst in de zaal valt op dat het decor iets schuin omhoog oploopt. “Dat was wel even ‘een dingetje’”, geeft Ed aan. Niet alleen ‘op’ het toneel, waar alles, zoals de piano die in de coulissen klaarstaat, voorzien moet zijn van een rem, zodat het niet wegrolt. Ook in de kelder, onder het toneel, zorgde dat voor extra uitdagingen. “Kom maar mee, dan laat ik het je zien.” We lopen over de set de trap af naar de ruimte beneden het toneel. Daar zijn een aantal mannen druk in de weer met deuren en andere rekwisieten die via een lift naar boven worden verplaatst om on stage te schitteren als onderdeel van de musical. Alles loopt op schema volgens Ed. “De musical MAMMA MIA! draaide tot 29 december, daarna moest alles van die musical eruit. Vervolgens was het Oud&Nieuw en op 2 januari zijn we direct begonnen met het verwijderen van een deel van de betonnen vloer, omdat de hoogte onder het toneel anders niet hoog genoeg was voor de decorstukken.”
Verborgen werkzaamheden
Het is goed te zien dat er inderdaad een deel is verwijderd om die ruimte te creëren. Door het gat dat nu is ontstaan, hebben ze tijdelijk ook alle leidingen moeten omleiden. “Alles is tot in detail passend gemaakt, dat moest ook wel vanwege de hoge mate van automatisering van deze musical. Ook hebben we nog een extra trapopgang gemaakt rechts van het toneel in de kelder voor de veiligheid van het personeel dat onder het toneel werkzaam is. Hier heeft veel voorwerk en extra kosten ingezeten, die het publiek natuurlijk niet terugziet in de show. Maar als eindverantwoordelijke moet ik al die kosten wel meenemen in de begroting en het tijdsplan.”
Blue print voor tour Europa
Het is in de voorbereidende fase voortdurend schakelen geweest voor Ed Wielstra en zijn team. Qua budgetten en aanpassingen om de ‘vertaalslag’ te maken naar de afmetingen en mogelijkheden van het Beatrix Theater. De musical TINA is op West End begonnen. Daarna naar Hamburg en Broadway New York gegaan. “Hier in het Beatrix Theater Utrecht zijn we teruggegaan naar het originele ontwerp, de Londenversie met aanpassingen van New York. De set zoals die hier wordt uitgevoerd, zal daarna als rondreizende set toeren door andere Europese landen. Wij hebben hier nu de blue print daarvoor neergezet, dus dan moet je ook weten in welke zalen na Utrecht de show nog allemaal wordt opgevoerd en dan maak je andere keuzes in je materiaal, logistiek etcetera. Het is een hele puzzel geweest, met veel schakelingen en overleg, maar het begint nu – kort voordat de musical echt gaat lopen – allemaal op zijn plek te vallen.”
Dynamische show
Terwijl we via de extra trap naar de bühne lopen, wijst Ed naar de vloer en de rand van het podium. Het orkest zit bij deze musical niet aan de voorkant deels onder het toneel, het orkest begeeft zich achter de enorme ledwand aan de achterzijde van de stage. “Het wordt een heel dynamische show met draaischijf – ‘donut zoals wij het noemen’, vloerdelen, vier zijwanden en een ledscherm. Doordat alle onderdelen los van elkaar te bewegen zijn, kun je heel snel wisselende scènes creëren. Je ziet hier boven vier ‘kaders’ hangen met zijwanden en een bovenrand. Door te spelen met die kaders, door bijvoorbeeld alleen kader 2 en 4 te laten zien, of kader drie extra diep te laten zakken, geef je diepte aan de bühne. Daardoor ontstaat er veel dynamiek op de vloer en breng je het publiek echt in de waan dat ze telkens in een andere setting zijn. Als je dit dan ook nog aanvult met de juiste dosering licht, geluid, led, zang, dans en attributen, dan kun je – voor het oog van het publiek – betrekkelijk eenvoudig van scène naar scène overschakelen; zoals de kleedkamer van Tina Turner, de woonkamer van haar en haar ex-man Ike of naar het podium van een grote spetterende show.
Mechanisch bewegende delen
Maar daarachter schuilt veel techniek dat allemaal aan elkaar is gekoppeld en geautomatiseerd. Alles is perfect getimed zodat het op precies de juiste momenten hangt, staat, verlicht waar je dat wilt.
Alle mechanisch bewegende delen komen van Bader Maschinenbau GmbH & Co, een klein bedrijf in het zuiden van München dat al dertig jaar ervaring heeft in de musicalwereld. Zo was het engineerbedrijf ook betrokken bij de Duitse versie van TINA in Hamburg en andere grote namen als Phantom of the Opera, Beauty and The Beast en Miss Saigon.
Marcus Bader legt uit: “Voor de TINA musical hebben wij enkele drives geïnstalleerd. Voornamelijk liftsystemen voor deuren en wandelementen en een enkele lift voor de microfoon in het voorste podium. Al deze aandrijvingen moesten in een veilig ontwerp zijn, omdat er een mogelijk gevaar is voor mensen op het podium en in de kelder. Daarom zijn deze aandrijvingen uitgerust met dubbele remmen en voor het besturingssysteem met twee afzonderlijke encoders. Zoals Ed hiervoor al noemde, was er voor de liften slechts een zeer beperkte ruimte beschikbaar, omdat de kelder van het Beatrix Theater laag is. Aan de andere kant moet het showdeck zelf zo laag mogelijk zijn vanwege zichtlijnen voor het publiek. De oplossing was om het complete showdeck te bouwen in een raked design. Dit geeft hoogte voor de wandelementen zelf en de nodige ruimte voor de beweging van flappen.”
Het engineerbedrijf heeft ook enkele tracks geïnstalleerd die door de ‘donut revolve ring’, de draaischijf, lopen. Dit is een probleem omdat de draaischijf zich in een zeer nauwkeurige positie moet bevinden om dit mogelijk te maken. Tracks kunnen door de draaischijf lopen in elke 90 graden positie van de schijf. Dit brengt 8 slots die in de juiste positie moeten zijn voor de omliggende showdeckelementen en ook binnen het draaischijfgebied. “Daarom moeten alle mechanische onderdelen zeer nauwkeurig zijn, omdat we het over een paar millimeter nauwkeurigheid hebben”, aldus Marcus. “Dit alles moesten we binnen een tijdsbestek van 10 dagen uitvoeren.”
- Toon deckoppervlak hoofdpodium: 250 m²
- Wandliftcapaciteit: 800 kg @ 0,6 m / s
- Deurliftcapaciteit: 200 kg @ 0,6 m / s
- Rupsen: 200 kg bij 1,2 m / s
- Draai donut: buitendiameter snelheid 1 m / s
- Alle ontwerpen zijn in 3D uitgevoerd
Show automatisering
De trekkenwand en de show automatisering deck waren in handen van het Nederlandse Silicon Scenery Theatre. Robert Pronk (SST) legt uit: “Wij hebben onder andere de integratie van de trekkenwand en showdeck motion verzorgd, inclusief de koppeling naar het videosysteem. De trekkenwand hebben we een paar jaar geleden al eens vernieuwd inclusief SIL3 besturing en lieren. Het showdeck werd compleet geleverd door Bader en die hebben we alleen op ons systeem gekoppeld. Dus voor SST waren dit alleen elektrotechnische en software aanpassingen wat een relatief korte doorlooptijd van circa twee maanden met zich meebrengt.”
Lichtspektakel
Verder geeft Ed nog aan dat deze show ondersteund wordt door veel licht dat tot ver in de zaal is opgehangen. De lichtset is afkomstig van Focus Rental. Aan weerszijden van de rijen stoelen en boven de stage hangt heel veel licht. “Dat hoort allemaal bij de knallende finale van de show. We hebben voor deze show gekozen voor 95% ledverlichting in plaats van conventioneel licht. Dat oogt veel rustiger in het theater, is geluidarmer, duurzamer en onderhoudsvriendelijker, waardoor je bespaart op nieuwe lampen en mankracht om het te vervangen. De show moet nog enkele jaren op tour door Europa, dus dan moet je over dit soort zaken goed nadenken.”
Het script voor TINA -De Tina Turner Musical is geschreven door Katori Hall in samenwerking met Frank Ketelaar en Kees Prins. De musical wordt geregisseerd door Phyllida Lloyd die dat eerder deed voor MMAMMA MIA en de latere filmversie van de musical die een wereldhit werd. Aan het creatieve team zijn verder verbonden choreograaf Anthony van Laast, décor- en kostuumontwerper Mark Thompson, musical supervisor Nicholas Skilbeck, lichtontwerper Bruno Poet en geluidsontwerper Nevin Steinberg. De orkestratie wordt verzorgd door Ethan Popp.
Met nog een kleine twee weken te gaan is Ed Wielstra er helemaal klaar voor. “Het wordt echt een next level musical, waarbij we qua techniek weer nieuwe grenzen hebben opgezocht. De show gaat knallen.”
